Myślenie wg Alana Turinga

Opublikowano 4 maja 2015, autor: Paweł Stacewicz

Niniejszym wpisem nawiązuję do dyskusji wokół tekstu Alana Turinga pt. „Maszyny liczące a inteligencja” — dyskusji, które odbyły się na ostatnich zajęciach ze studentami PW (wydziały MiNI oraz EiTI). Ponieważ został on utworzony „na gorąco”, nie wszystkie zawarte w nim sformułowania są ostatecznie dopracowane.
Jeśli wpis nie wywoła odzewu, tj. przeniesienia niektórych wątków dyskusji do blogu, zostanie usunięty.

Zacznijmy zatem.
W pierwszym zdaniu swojego artykułu Alan Turing proponuje rozważyć problem wyrażony pytaniem „Czy maszyny mogą myśleć?”. Czy naprawdę jednak podejmuje problem myślenia? Wszak w tytule artykułu nie pojawia się termin myślenie, lecz inteligencja; zaś istota proponowanego dalej testu nierozróżnialności (zwanego dziś testem Turinga) polega na badaniu zewnętrznych przejawów myślenia (a nie samego myślenia).
Mamy zatem pierwsza dyskusyjną kwestię?

Rozwiązując ją na korzyść autora — to znaczy przyjmując, iż chce on spoglądać na myślenie w sposób sobie właściwy, tj. poprzez pryzmat swojej niemałej wiedzy o możliwościach maszyn cyfrowych — spróbujmy wyłuskać z jego tekstu kilka dyskusyjnych tez na temat tak właśnie postrzeganego myślenia?
Jeśli ktoś wydobędzie z tekstu inne tezy, chętnie się do nich ustosunkuję(emy)…

Teza 1
Myślenie, w pełnym tego słowa znaczeniu, przejawiają ludzie — wszak w teście Turinga maszyna jest porównywana z człowiekiem, a nie np. ze słoniem.
Tu zachodzą pytania:
Czy zwierzęta nie myślą? Czy droga do maszynowej realizacji myślenia ludzi nie powinna wieść przez rozpoznanie prymitywniejszych form myślenia, właściwych zwierzętom i organizmom prostszym? Czy możemy „od razu” przejść do prób rozszyfrowania schematów myślenia ludzi?

Teza 2
Myślenie wyraża się w języku; myśleć to przejawiać bardzo złożone zachowania językowe – to właśnie tego rodzaju zachowania badamy w teście Turinga.
Tu zachodzą pytania:
Czy można myśleć, posługując się o wiele prostszym językiem niż język naturalny; lub nawet bez udziału języka? Na przykład problemy matematyczne formułujemy i rozwiązujemy za pomocą znacznie uboższego języka niż naturalny. Czy maszyna, która potrafiłaby rozwiązywać tego rodzaju problemy w sposób dla nas zaskakujący, nie myślałaby?

Teza 3
Myślenie jest niezależne od „nośnika myśli”.
Inaczej: myślenie jest realizacją pewnego schematu/algorytmu/programu, który może być zaimplementowany za pomocą jakiejkolwiek materii (jakiegokolwiek nośnika sygnałów) zdolnej przyjmować stany dyskretne (których liczbę da się zredukować do dwóch: 0 i 1).
Tu zachodzi pytanie:
Czy ludzkie możliwości myślowe/poznawcze nie zależą w istotnym stopniu od czysto fizycznych właściwości materii, która tkwi np. w naszych mózgach? Czy liczy się tylko program i schemat? Czy da się go zaimplementować za pomocą innego rodzaju tworzywa?

Teza 4
Problem myślenia należy oddzielić od problemu świadomości – taka jest w istocie intencja testu Turinga.
Świadomość jest tą własnością myślącego podmiotu, która w odróżnieniu od zachowań fizycznych (reakcji) i wypowiedzi językowych, ma charakter prywatny i (wyłącznie) introspekcyjny. Analizując pod kątem myślenia cokolwiek poza nami samymi, nie możemy uzyskać do niej dostępu.
Tu rodzi się wiele pytań, które być może padną w trakcie dyskusji.

Niezależnie jednak od obecnej w teście Turinga intencji oddzielenia myślenia od świadomości wydaje mi się, że Turingowi były bliskie dwa (niewykluczające się) poglądy na świadomość:

(1) Świadomość jest tyko pewnym nieistotnym dodatkiem do procesów wewnątrz-mózgowych, które warunkują myślenie. Gdyby jej nie było (tj. pewnych związanych z nią przeżyć prywatnych), dany system wykazywałby co najmniej taką samą skuteczność w rozwiązywaniu problemów jak przy jej udziale.
(2) Świadomość jest wynikiem działania pewnego bardzo złożonego programu. Odpowiednia złożoność programu (samego programu, niezależnie od fizycznego nośnika przetwarzanych danych) powoduje, że w systemie pojawia się świadomość.

Mam nadzieję, że powyższych pytań nie jest zbyt dużo, :-) …
Gdyby zaś było za mało, proszę stawiać kolejne…

Zaszufladkowano do kategorii Filozofia informatyki, Światopogląd informatyczny | 10 komentarzy

Jak można powiązać ze sobą różne znaczenia terminu „informacja”?

Opublikowano 22 kwietnia 2015, autor: Paweł Stacewicz

Termin informacja jest z pewnością wieloznaczny – i to bardzo mocno.

Jego etymologia prowadzi do łacińskiego „informare”, które znaczyło niegdyś: a) „nadawać czemuś kształt” lub „układać w formę”; a także b) „przedstawiać sobie coś” (w domyśle: przedstawiać we własnym umyśle).
Przymierzając owe dwa dawne znaczenia do współczesnego terminu „informacja” moglibyśmy powiedzieć, że „informacją w ludzkim umyśle” jest pewne „przedstawienie czegoś w określonej formie”. To zaś stanowi zalążek objaśnianego dalej pomysłu na powiązanie ze sobą różnych znaczeń terminu informacja – powiązania poprzez odniesienie do ludzkiego umysłu.

Zanim ów pomysł sprecyzuję, zestawię wstępnie cztery najbardziej chyba typowe znaczenia interesującego na terminu.

Otóż, po pierwsze, nazywa się informacją coś obiektywnie istniejącego w świecie, jakiś niematerialny składnik rzeczywistości, który – idąc za pewnymi definicjami fizyków (informacja przeciwieństwem entropii) – daje się określić jako sposób uporządkowania czy też uorganizowania, tworzących określone struktury materialnych elementów.
Moim zdaniem w takim sposobie rozumienia informacji pobrzmiewają stare, filozoficzne echa arystotelesowej formy (byt = materia + forma).

Po drugie, nazywa się informacją tworzywo systemów informatycznych: pewien szczególnego rodzaju kod, który można przechowywać w pamięci tych systemów, przetwarzać według określonych reguł, przesyłać do innych systemów, wykorzystywać do sterowania urządzeniami zewnętrznymi etc…
Są to w istocie dane (ich odpowiednikiem w logice byłyby symboliczne zapisy pewnych stwierdzeń), niemniej jednak przyjęło się mówić o danych jako o informacji – na przykład, system informatyczny nazywa się inaczej systemem przetwarzającym informacje.

Po trzecie wreszcie – i to jest chyba najpowszechniejszy sposób rozumienia – nazywa się informacją treść pewnego przekazu: coś, co przekazujemy sobie poprzez gesty, słowa, wzory matematyczne, komunikaty w mediach etc…
Owa treść musi mieć dla nas określony sens, niekoniecznie jednak musi stanowić element naszej wiedzy (w języku potocznym faktowi przyswojenia pewnej informacji odpowiadają stwierdzenia typu „słyszałem że …p…”, które wcale nie są tożsame z określeniami typu „wiem, że …p…”).

Wspominając o wiedzy, dochodzimy do ostatniego znaczenia interesującego nas terminu, zgodnie z którym informację bądź utożsamia się z wiedzą (np. podręcznik jako zbiór informacji, poznawanie jako uzyskiwanie informacji), bądź traktuje się jako wiedzę potencjalną (coś co może zostać sprawdzone, udowodnione, uzasadnione etc…, a zatem oddziałuje na nas poznawczo, a nie np. emocjonalnie).
Nawiasem mówiąc, ostatnie znaczenie wydaje się cenne, bo kieruje uwagę na fakt (przeoczany chyba przez epistemologów), że definicję wiedzy można oprzeć na pojęciu informacji, a nie tak, jak zwykle się to czyni, na pojęciu przekonania (ang. belief).

Mamy zatem cztery sposoby rozumienia terminu informacja – z grubsza takie: uporządkowanie, dane/kod, treść przekazu, wiedza – które są zakorzenione w języku codziennym (i raczej tak je przedstawiono wyżej), oprócz tego jednak znajdują swoje odpowiedniki w nauce.
Owe cztery sposoby nie świadczą, moim zdaniem, o notorycznej wieloznaczności „informacji”, lecz są ze sobą powiązane poprzez odniesienie do aktywności poznawczej ludzi (a być może: i innych systemów oddziałujących ze środowiskiem).

Jeśli skoncentrujemy się na ludziach, wspomniany związek wygląda następująco:
a) umysł ludzki odnajduje w świecie (inaczej: w docierających doń sygnałach/bodźcach) pewien porządek;
b) odzwierciedla ów porządek w pewnym kodzie (np. zapisie symbolicznym), nadając mu przy tym określone znaczenie;
c) zinterpretowany w określony sposób kod może uczynić elementem i/lub podstawą własnej wiedzy;
d) zinterpretowany w określony sposób kod (mający niekiedy status wiedzy) może przekazać innym (którzy rozpoczną jego „przetwarzanie” od punktu a).

W ten sposób cztery powyższe znaczenia „zazębiają się ze sobą”, a każde z nich, za sprawą wtopienia w naszkicowany wyżej proces poznawczo-komunikacyjny, zależy de facto od pozostałych.

Tematu oczywiście nie wyczerpałem – uwagi moje należy potraktować jako dość rozbudowane zagajenie.
W ewentualnej dyskusji użyteczny może okazać się historyczny wpis „Informacyjna piramida”, a także obecne w nim linki i towarzysząca mu dyskusja.

Dyskusję tę możemy kontynuować tutaj…

Pozdrawiam wszystkich – Paweł Stacewicz

Zaszufladkowano do kategorii Filozofia informatyki, Filozofia nauki, Światopogląd informatyczny | Dodaj komentarz

Siła algorytmów?

Opublikowano 4 kwietnia 2015, autor: Paweł Stacewicz

Obecny wpis utworzyłem z intencją wywołania dyskusji wśród studentów PW (głównie informatyków i elektroników) na temat siły i ograniczeń algorytmów. Do rozmowy zapraszam oczywiście inne osoby, również stałych bywalców blogu. Zachęcam wstępnie do przeczytania krótkiego tekstu o algorytmach, który oświetli temat z szerszej perspektywy niż tylko programistyczna.

Oto link do tekstu: Algorytmy. Uwagi z pogranicza informatyki i metodologii nauk.

Zacznijmy od oczywistego faktu, że algorytmami zajmują się przede wszystkim informatycy i to oni zapisują je najbardziej precyzyjnie (co wymusza niejako specyfika języków programowania oraz przyszła implementacja na określonego typu maszynach).

Mimo to proponuję wykroczyć poza informatykę i rozważyć taki oto punkt widzenia, zgodnie z którym algorytm jest pewną sformalizowaną, schematyczną i możliwą do zautomatyzowania metodą zdobywania wiedzy naukowej. (Mówiąc pedantycznie „jest opisem takiej metody”, ale ponieważ ów opis określa precyzyjnie kolejne czynności do wykonania, można go utożsamić z metodą).

Szeroko pojętą metodę algorytmiczną stosuje zatem i matematyk – realizując precyzyjnie reguły pewnego rachunku (np. całkowego), i chemik – syntetyzując związki chemiczne zgodnie z regułami swojej dyscypliny (są tam np. precyzyjne wzory określające proporcje poszczególnych składników), i fizyk – wyznaczając przyszłe stany układów fizycznych (np. układów planetarnych) na podstawie praw przyrody.

Kontynuując dyskusję rozpoczętą na zajęciach, zastanówmy się, jakie są plusy i minusy powyższej metody. Nie ignorujmy oczywiście pewnych ustaleń samych informatyków.

Na dobry początek proponuję rozważyć taki oto zestaw plusów:

1) ekonomia poznawcza: jeden uniwersalny schemat (algorytm właśnie) reprezentuje nieskończoną liczbę rozwiązań problemów określonego typu; rozwiązania te uzyskujemy, stosując algorytm do odpowiednich danych.

2) intersubiektywność i powtarzalność: każda osoba –  niezależnie od swoich osobistych poglądów, przyzwyczajeń, nastrojów etc – stosując ten sam algorytm do tych samych danych, dojdzie do tego samego wyniku.

3) możliwość automatyzacji: każdy algorytm można zakodować w sposób możliwy do realizacji na niezawodnej i szybszej od człowieka maszynie; uzyskujemy w ten sposób istotne wzmocnienie naszych zdolności poznawczych.

4) wiedzo-twórczość, która przejawia się na dwóch poziomach:
a) każde zastosowanie algorytmu do nowych danych skutkuje nową wiedzą (rozwiązaniem nowego problemu),
b) trafnie dobrany zbiór algorytmów ułatwia penetrację danej dziedziny na nowym jakościowo poziomie (na niższym poziomie dokonała się już automatyzacja).

Po stronie minusów – w pewnym sensie symetrycznych względem wypunktowanych plusów – proponuję zapisać, co następuje:

5) niepełność (albo: niewystarczalność): z ustaleń teoretyków – zajmujących się teorią obliczeń – wynika, że nawet w dziedzinie zagadnień dobrze określonych istnieją problemy algorytmicznie nierozwiązywalne (inaczej: nieobliczalne), np. problem stopu maszyny Turinga czy problem komiwojażera (jest on nierozwiązywalny praktycznie). Wydaje się nadto, że niektórych zagadnień w ogóle nie da się uściślić dla potrzeb algorytmicznego rozwiązania.

6)   mechaniczność: realizacja algorytmu nie wymaga rozumienia – ani rozumienia rozwiązywanego problemu, ani istoty wykonywanych czynności; ponadto, realizacja algorytmu może przebiegać bez udziału świadomości.

7)   nie-twórczość: system działający algorytmicznie jest odtwórczy; realizuje skrupulatnie to, co zaplanował jego twórca.

Powyższe punkty są oczywiście dyskusyjne, a niektóre nawet przeciwstawne (np. z jednej strony wiedzo-twórczość, a z drugiej odtwórczość).
Mam nadzieję, że formuła taka będzie sprzyjać ożywionej wymianie zdań…

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii, Dydaktyka logiki i filozofii, Filozofia informatyki, Logika i metodologia, Światopogląd informatyczny | 6 komentarzy

Świato-ogląd i świato-pogląd

Opublikowano 29 marca 2015, autor: Paweł Stacewicz

Na ostatnim czwartkowym seminarium w PW przedstawiłem spontanicznie pewną „obrazkową” metaforę, która miała pokazać, jak rozumiem informatyczny światopogląd. Narysowałem INFORMATYCZNE OKULARY, a wewnątrz ich szkieł kilka elementarnych pojęć: algorytm, informację, automat, kod… Ten, kto żywiłby informatyczny światopogląd, spoglądałby na świat w sposób przez te pojęcia uwarunkowany. Pojęcia te byłyby czymś w rodzaju parametrów optycznych, które nie tylko wyostrzają obraz, lecz pozwalają ujrzeć niedostępne w zwykły sposób struktury.
Na przykład: gdyby użytkownik informatycznych okularów patrzył na zwykłe drzewo, widziałby nie tylko pień, gałęzie i liście, lecz także pewną subtelną informacyjną strukturę, która koduje ów zewnętrzny wygląd (a być może też: steruje jego zmianami). Gdyby zaś skierował okulary na swoje własne wnętrze, dostrzegłby nie tylko daną w introspekcji mozaikę doznań, spostrzeżeń i aktów decyzyjnych (wymieniam wyrywkowo), lecz przede wszystkim wypełniony rozmaitymi algorytmami system do przetwarzania informacji.

Spojrzenie takie, choć w pewien sposób zniekształcone (pamiętajmy jednak, że „nagie oko” też wprowadza swoiste deformacje), nie byłoby jałowe. Jego siłą byłaby przenikliwość i właściwa informatyce precyzja. Za pomocą informatycznych pojęć można by wydobyć ze świata to co istotne, a poniekąd też określić a priori pewne właściwości świata. W formie przykładu wspomniałem na seminarium o ważnym informatycznym rozróżnieniu dwóch rodzajów kodów – kodu cyfrowego (dyskretnego) i rzeczywisto-liczbowego (analogowego) – które odpowiada dwóm możliwym wizjom świata, a także dwóm typom systemów (umysłów?) poznających świat. Owe dwa obrazy można opisać metaforycznie jako skutek użycia bądź cyfrowych, bądź analogowych (informatycznych) okularów.

Po zakończeniu seminarium uświadomiłem sobie, że powyższa metafora domaga się oczywistego dopełnienia.
Informatyczne okulary zapewniają bowiem ŚWIATO-OGLĄD, nie wystarczają jednak by powstał ŚWIATO-POGLĄD.
Jedna jedyna literka „p” czyni zatem wielką różnicę: świato-ogląd daje pewien specjalny ogląd świata, w tym wypadku informatyczny; świato-pogląd zaś – wymaga ustosunkowania się do świata , a nie tylko wyboru takiego czy innego punktu widzenia (czy też: siatki pojęć kategoryzujących świat).
Elementem pośrednim, który pozwala przechodzić stopniowo od oglądu do poglądu, są PYTANIA: z jednej strony, można je postawić tylko pod warunkiem przyjęcia określonej wizji świata (ogląd), z drugiej strony zaś – ich takie czy inne rozstrzygnięcia prowadzą do określonego zbioru przekonań na temat świata (pogląd).

Odnosząc powyższe uwagi do głosów obecnych w blogu (i wpisów, i dyskusji), muszę stwierdzić, że większość z nich pozostaje na poziomie rozbudzonego filozoficznie świato-oglądu – rozbudzonego w tym sensie, że współtworzy go bogaty zestaw pytań o umysł i o świat.
Najbliżej pozycji światopoglądowych sytuuje się propozycja Witolda Marciszewskiego, zwana przezeń optymizmem poznawczym, a charakteryzowana dokładniej taką oto frazą: „realistyczny optymizm w kwestiach poznawania i przekształcania świata” (por. książkę Umysł-Komputer-Świat, s. 224; a także pewien historyczny wpis w blogu).

Stanowisko to wychodzi od wyrażonego i uzasadnionego informatycznie stwierdzenia, że istnieją w świecie problemy o złożoności (czasowej i pamięciowej), która przewyższa aktualne możliwości poznawcze wykorzystującego rozmaite algorytmy umysłu. Są to więc problemy o rozwiązaniach dla umysłu niedostępnych. Mimo to zarówno w pojedynczym umyśle, jak i w ludzkiej kulturze (wytworze wielu umysłów), tkwi pewien dynamizm, który pozwala sukcesywnie nadążać za rosnącą złożonością świata. Wyraża się on między innymi w tym, że umysł potrafi wytwarzać nowe pojęcia, nowe typy algorytmów i nowe teorie (np. logiki wyższego rzędu), dzięki którym problemy dotychczas nierozwiązywalne stają się rozwiązywalne.
Uzasadnienie dla tego rodzaju poglądu – jak widać bardzo optymistycznego – czerpie autor z interpretacji wyników pewnych badań metamatematycznych (dot. np. tw. Gödla). Ja mógłbym dorzucić do nich argument informatyczny, związany z istnieniem systemów uczących (a więc dynamicznie zmieniających swój program w interakcji ze środowiskiem). Zauważyć trzeba, że obydwa typy argumentów nie mogłyby zaistnieć, gdyby argumentujący nie spoglądał na świat przez specjalnie dobrane okulary.

Konkluzja wpisu jest taka, że rozprawiając o światopoglądzie trzeba zawsze odróżniać jego postać wstępną, zwaną tu świato-oglądem, oraz wersję dojrzałą, w przypadku której ogląd przechodzi w pogląd. Ponieważ zaś w języku polskim występuje tylko termin „światopogląd”, owo istotne chyba rozróżnienie bywa przeoczane.

Zaszufladkowano do kategorii Filozofia informatyki, Światopogląd informatyczny, Światopogląd racjonalistyczny | 3 komentarze

Nauka a światopogląd

Opublikowano 13 stycznia 2015, autor: Paweł Stacewicz

Obecny wpis kieruję przede wszystkim (choć nie tylko) do studentek/ów Wydziału Fizyki PW, z którymi mam przyjemność prowadzić przedmiot p.t.  „Nauka a światopogląd”. Kilkoro z nich wyraziło wstępnie chęć wypowiedzenia się w blogu …

Spośród wielu kwestii, które omawialiśmy na zajęciach, proponuję uwypuklić trzy (pamiętam, że one właśnie najżywiej pobudzały do dyskusji):

1) Jak matematyka odnosi się do świata (czy w ogóle)?
A także: czy znajomość matematyki wpływa na nasz światopogląd?

2) Czy budując swoją wiedzę o świecie (element światopoglądu), należy stosować raczej indukcję, czy raczej dedukcję? A może jakieś połączenie obydwu? Jakie?

3) Czy religia (i religijność) raczej sprzyja rozwojowi nauk, czy go hamuje?

Zagaiwszy powyższe wątki – każdy z nich zasługuje na osobny wpis i osobną dyskusję, lecz na razie spróbujmy dyskutować zbiorczo – wyjaśnię z grubsza, co rozumiem pod kluczowym dla ewentualnej dyskusji pojęciem światopoglądu.

Otóż, po pierwsze, sytuując te pojęcie w płaszczyźnie psychologicznej, trzeba stwierdzić, że światopogląd jest zjawiskiem prywatnym, zespołem indywidualnych przekonań konkretnego człowieka co do spraw tak podstawowych (i ogólnych zarazem) jak: struktura i poznawalność świata, istnienie Boga, system wartości podstawowych, warunki konieczne szczęścia…
Mówiąc obrazowo: jest to coś w rodzaju małej filozofii konkretnego człowieka; filozofii, która ma istotny wpływ na życiowe wybory i decyzje tegoż.

Z drugiej strony, przechodząc od konkretnych ludzi do tworzonych przez nich społeczności, trzeba powiedzieć, że jest światopogląd zjawiskiem społecznym: pewnym typem poglądów (na tematy zarysowane wyżej), które dostatecznie dobrze utrwaliły się w określonej społeczności i w określonym czasie (epoce).
Tak pojęty światopogląd może stanowić punkt wyjścia do opracowania systematycznej filozofii – w miarę spójnej, powiązanej przeważnie z jakimś nurtem historycznym (np. arystotelizmem czy kantyzmem), wyrażonej za pomocą terminów technicznych (jak materia, forma, substancja itp.).

Jak widać z powyższych określeń, chcę traktować światopogląd jako coś bliskiego filozofii: z jednej strony, jako małą prywatną filozofię konkretnego człowieka, z drugiej zaś – jako ugruntowany społecznie wstęp do filozofii uprawianej systematycznie.

Nie zdziwię się zatem, jeśli ewentualni dyskutanci podejmą nie tylko wątki 1), 2) i 3) [od matematyki po religię], ale również kwestię różnych sposobów rozumienia terminu „światopogląd”…

Zaszufladkowano do kategorii Światopogląd racjonalistyczny | 12 komentarzy

Informatyczne kłopoty z nieskończonością?

Opublikowano 23 grudnia 2014, autor: Paweł Stacewicz

Na początku grudnia bieżącego roku odbyła się w Poznaniu IV Konferencja Filozofii Matematyki i Informatyki, na której miałem zaszczyt wygłosić referat p.t. „Informatyczne kłopoty z nieskończonością?” .
W niniejszym wpisie udostępniam link do mojej prezentacji i zachęcam wszystkich do dyskusji nad kolejnymi punktami.

Oto link:
INFORMATYCZNE KŁOPOTY Z NIESKOŃCZONOŚCIĄ?
(czyli o zdrowym sceptycyzmie w filozofii informatyki)

Punktem wyjścia prezentowanego wywodu jest rozróżnienie trzech sposobów rozumienia terminu „nieskończoność” w informatyce:

a)  nieskończoność na poziomie działania programów
[czyli: niekończący się, w ogóle lub praktycznie, czas działania programów]

b)  nieskończoność na poziomie struktury programów
[czyli: niekończący się ciąg zagnieżdżonych modułów oprogramowania]

c)  nieskończoność na poziomie efektów działania programów
[czyli: potencjalnie nieskończona liczba problemów, rozwiązywalnych za pomocą
skończonych programów]

Nieskończoność typu c) stanowi o niewątpliwej sile informatyki – sile, która polega na tym, że programy komputerowe, będące skończonymi ciągami instrukcji,  pozwalają rozwiązywać nieskończenie wiele problemów określonego typu. Mówiąc obrazowo: ich skończone zapisy zdają się sięgać nieskończoności.

Zachodzi jednak pytanie: czy siły nieskończoności typu c) nie osłabiają zbyt mocno dwie jej poprzedniczki, oznaczone wyżej literkami a) i b)?
Zdają się przemawiać za tym pewne nowe wersje  argumentów sceptyckich.
Co to jednak za argumenty i jak można podważyć ich moc?
A ponadto: jakie pytania filozoficzne trzeba rozstrzygnąć, by ów nowy (informatyczny) sceptycyzm uchylić?

Kto ciekaw, niech zajrzy do wskazanej wyżej prezentacji…

Ze świątecznymi pozdrowieniami – Paweł Stacewicz.

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii, Filozofia informatyki, Filozofia nauki | 3 komentarze

O informatycznym uzasadnieniu teorii ewolucji
(wg G. Chaitina)

Opublikowano 7 listopada 2014, autor: Paweł Stacewicz

Miło mi poinformować, że Cafe Aleph zyskało niedawno swój realny (tj. nie-wirtualny) „organ” w postaci kameralnego seminarium na Politechnice Warszawskiej. Mam nadzieję, że będzie on dostarczał cennego materiału do dyskusji internetowych.

Jako owoc pierwszego posiedzenia przedstawiamy prezentację przygotowaną przez dr-a Radosława Siedińskiego z Polsko-Japońskiej Wyższej Szkoły Technik Komputerowych w Warszawie. Jest ona poświęcona inspirowanej informatycznie koncepcji metabiologii G. Chaitina.

Oto jak dr Siedliński wprowadza w temat swojej PREZENTACJI:

W swojej prezentacji starałem się omówić centralne idee projektu tzw. „metabiologii” przedstawionej przez Gregory Chaitina w cyklu artykułów powstałych po 2009 roku i zwieńczonych książką „Proving Darwin”.
Chaitin szkicuje w niej matematyczny model procesów ewolucji biologicznej w drodze doboru naturalnego oraz udowadnia pewne twierdzenia z nim związane.
Po przedstawieniu genezy oraz ogólnych ram jego (skrajnie redukcjonistycznego) rozumienia biologii oraz procesów życia (slajdy 2-8) prezentuję rdzeń Chaitinowego modelu (slajdy 10-12). Nastepnie pokazuję, że jest on nieoczywisty, ponieważ zakłada użycie Turingowskiej wyroczni (slajd 13). Wspominam również o krytyce metabiologii zarzucającej modelowi Chaitina teleologiczność (slajd 15). Kończąc stawiam pytanie o domniemany platonizm ujęcia Chaitinowskiego (slajd 18) zwracając jednak uwage na jego nieoczywistość.

Życzę wszystkim owocnej lektury (zob. link wyżej) i zapraszam do ewentualnej dyskusji…
Paweł Stacewicz.

Dodam na marginesie, że inne koncepcje Chaitina, dotyczące nieobliczalności, były już u nas dyskutowane (zob. np. wpis Chaitin o nieobliczalności).

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii, Filozofia informatyki, Filozofia nauki, Światopogląd informatyczny | 2 komentarze

Matematyka – Człowiek – Świat

Opublikowano 28 września 2014, autor: Paweł Stacewicz

Witam wszystkich po długiej wakacyjnej przerwie, ;-) .

Dobrą okazję, by tę przerwę przerwać, stanowi mój wczorajszy wykład na warszawskim Festiwalu Nauki pod tytułem „Dlaczego matematyka jest wszędzie?” (wykład popularno-naukowy). Jego tematem wiodącym były poglądy różnych filozofów (a także filozofujących matematyków) na temat wielowiekowej już zagadki matematyczności świata.
Ponieważ po wykładzie rozgorzała dyskusja, a ze względów organizacyjnych nie mogliśmy jej kontynuować, zdecydowałem się zagaić niektóre wątki w blogu.

A zatem:
Dlaczego matematyka jest wszędzie?
Mówiąc zaś inaczej (i na odwrót):
Dlaczego świat wokół nas tak efektywnie poddaje się matematycznym opisom?

Oto kilka sformułowanych na wykładzie odpowiedzi, które etykietuję nazwami najbliższych im stanowisk filozoficznych (ponieważ odpowiedzi dotyczą tego samego zagadnienia każdą nich zaczynam tylko od słówka „bo”):

A) Odpowiedź platońska:
– bo świat wokół nas jest pewnego rodzaju przejawem/zjawiskiem/odbiciem idealnego świata obiektów matematycznych, które po prostu istnieją (w sposób niezależny od aktów ludzkiego umysłu), a można je poznać czysto rozumowo.

B) Odpowiedź arystotelesowa:
– bo rzeczy w świecie mają pewne stałe własności, które człowiek potrafi wyabstrahować (spośród innych) i ująć matematycznie w postaci adekwatnych idealizacji (w odróżnieniu od platońskich idei), a następnie zbudowanych na ich podstawie matematycznych teorii; ponieważ zaś owe idealizacje i teorie wywodzą się ze świata, nie może dziwić, że tak dobrze z nim korespondują.

C) Odpowiedź kantowska:
– bo człowiek (jako gatunek) jest wyposażony w pewne konieczne formy poznawania świata, które każą mu porządkować dane doświadczenia na sposób matematyczny (matematyczność świata stanowi zatem pochodną właściwości odzwierciedlającego ten świat umysłu).

D) Odpowiedź formalistyczna:
– bo dla celów intersubiektywnej komunikacji człowiek musi wytworzyć pewien (symboliczny) język, a najbardziej precyzyjnym i efektywnym językiem opisu świata jest język matematyki (przy czym nie wszystkie fragmenty tego języka, tj . teorie formalne, muszą odnosić się do świata; niektóre pozostaną na zawsze wolnym wytworem ludzkiego umysłu).

Z zarysowanymi wyżej odpowiedziami A-B-C-D wiąże się doniosła kwestia pochodzenia matematyki: jej metod, obiektów, struktur etc.
Wyrażają ją następujące pytania:

Czy obiekty matematyczne wywodzą się bardziej ze świata, którego opisowi (niekiedy) służą?
Czy też bardziej z właściwości i/lub wolnych decyzji ludzkiego umysłu, który ów świat matematycznie (niekiedy) opisuje?

Zachowując symetrię z układem wcześniejszych wyjaśnień, można odpowiedzieć następująco:

AA) Według platoników: obiekty matematyczne nie tylko wywodzą się ze świata, lecz po prostu tkwią w nim, a dokładniej tkwią w jego głębi, tj. pod powierzchnią ulotnych zjawisk.

BB) Według arystotelików: matematykę umożliwia świat (stałe własności rzeczy), lecz tworzy ją człowiek (zdolny do wytwarzania idealizacji).

CC) Według zwolenników myśli kantowskiej: rzutowana na świat matematyka tkwi w człowieku pod postacią specyficznych poznawczych form.

DD) Według formalistów: obiekty matematyczne są obiektami językowymi (zestawy symboli), wytwarzanymi przez człowieka nie tylko (choć również) z intencją opisu świata.

Tyle niech wystarczy na początek. Będę bardzo wdzięczny za krytyczne uwagi.
Dla przypomnienia treści wykładu udostępniam obrazujące go slajdy.
Dodatkowo, zachęcam wszystkich do przejrzenia wcześniejszej dyskusji w blogu, która dotyczyła również matematyczności świata, choć w nieco innym kontekście.

Z blogowymi pozdrowieniami — Paweł Stacewicz

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii, Filozofia nauki, Światopogląd racjonalistyczny | 12 komentarzy

Od naturalizmu Searle’a do naturalizmu
w badaniach nad SI

Opublikowano 30 maja 2014, autor: Paweł Stacewicz

Kilka dni temu na zajęciach z przyszłymi informatykami i matematykami miałem okazję dyskutować historyczny już tekst J.R. Searle’a p.t. „Czy komputery mogą myśleć?” (jest to jeden z rozdziałów książki „Umysł, mózg i nauka”).

Odniosłem wrażenie, że argumentacja autora niespecjalnie trafia dyskutantom do przekonania. Argumentację tę można streścić następująco.

Żaden komputer cyfrowy – niezależnie od użytych w nim rozwiązań sprzętowych i programistycznych – NIE MOŻE faktycznie realizować czynności umysłowych.
Dzieje się tak, PONIEWAŻ:

a) komputer z zasady działa czysto syntaktycznie, przetwarzając nijak nieinterpretowane, nic dla niego nie znaczące symbole (dane).
Mówiąc krótko: komputer niczego nie rozumie, a człowiek myślący musi rozumieć i rozumie.

b) komputer nie doświadcza żadnych świadomych przeżyć (doznań, emocji, uczuć itp…), a te w przypadku człowieka (wiemy to z introspekcji) zawsze towarzyszą rozumieniu czegoś, czyli wnikaniu w znaczenia przetwarzanych danych.

c) komputerowy program nie jest powiązany z biologicznym i jednostkowo niepowtarzalnym mózgiem, a ten w przypadku homo sapiens stanowi oczywistą podstawę myślenia (czyli umysłu).
Mówiąc krótko: ludzki umysł nie mógłby istnieć bez mózgu.
W terminologii filozoficznej tezę tę nazywa się biologicznym naturalizmem (w kwestii natury myślenia i umysłu).

Jeśli moje wstępne wrażenie, że dyskutanci wątpili w siłę stwierdzeń a), b) i c) jest słuszne, to zachęcam ich do rozwinięcia swoich wątpliwości w blogu.

Ja natomiast chciałbym podzielić się kilkoma uwagami na nieco inny temat.

Otóż, czytając ponownie anonsowany wyżej tekst, uświadomiłem sobie, że Searle – uważany słusznie za filozoficznego przeciwnika sztucznej inteligencji (nigdy nie będzie to prawdziwa inteligencja, lecz zawsze jej pewna symulacja czy też namiastka) – po prostu przyczynił się do zintensyfikowania badań nad SI w tym nurcie, który ja nazywam naturalizmem.
Chodzi o tego rodzaju badania, które są inspirowane obserwacją natury, a więc naturalnych systemów do przetwarzania informacji (jak np. mózg). Do sztandarowych osiągnięć naturalizmu należą: sztuczne sieci neuronowe i algorytmy genetyczne (ale nie tylko one).

A zatem: filozoficznie myślącemu Searlowi udało się nie tyle przekonać informatyków o niemożności skonstruowania sztucznej inteligencji, co pchnąć ich badania na nowe tory.
W ten sposób biologiczny naturalizm w filozofii umysłu zaowocował bujnym rozwojem informatycznego naturalizmu w badaniach nad SI.

Czy jednak sztuczne układy naturalistyczne – wyposażone nadto w sensory, manipulatory, oddziaływujące ze środowiskiem, komunikujące się ze sobą etc – mogą zasadnie podważyć argumentację a-b-c (która – dodajmy to koniecznie – była „wycelowana” w komputery cyfrowe, a nie analogowe na przykład)?
Wydaje mi się, że TAK – choć nie będę w tej chwili kontrargumentował.

Podzielę się natomiast pewną wątpliwością (którą już kiedyś w blogu formułowałem).
Oto wyrażające ją pytanie:
Czy dla ewentualnej sztucznej realizacji umysłu za pomocą układów naturalistycznych (jak sieci neuronowe czy systemy ewolucyjne) WYSTARCZY:
A) odwzorować w naszych wytworach zasady natury (np. zasady działania mózgu);
czy też
B) trzeba jeszcze posłużyć się materią natury (np. biologicznym substratem mózgu)?

Searle optowałby raczej – zgodnie z punktem c) swojej argumentacji – za możliwością B, a ponadto mógłby mieć opory przed zaklasyfikowaniem wytworu zbudowanego z elementów biologicznych jako komputera (mówiąc filozoficznie, optowałby za antyfunkcjonalizmem).

Ciekaw jestem zdania innych na ten temat (jak również tematy pozostałe)…
Punktem odniesienia dyskusji proponuję uczynić anonsowany na początku tekst Searle’a.

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii, Filozofia informatyki, Światopogląd informatyczny | 17 komentarzy

Cafe Aleph w radiu TOK FM

Opublikowano 6 maja 2014, autor: Paweł Stacewicz

Bardzo miło mi poinformować wszystkich, że Cafe Aleph zostało docenione przez radiowców i doczekało się już dwóch audycji w radiu TOK FM.
A zapowiadają się kolejne…

Szczególnie zadowolony jestem z audycji wczorajszej, podczas której rozmawiałem z red. Cezarym Łasiczką o maszynach autonomicznych. Rozmowa nawiązywała w sposób istotny do naszej dyskusji blogowej, zainicjowanej wpisem p.t. „Maszyny autonomiczne. Co to znaczy i czy kiedykolwiek powstaną?”. W trakcie audycji cytowałem nawet niektóre wypowiedzi dyskutantów.

Gdyby ktoś chciał wysłuchać w/w audycji, to powinien wejść na stronę archiwum radia TOK FM, i wpisać w polu „Wyszukaj” tekst „O maszynach autonomicznych”. Pojawi się wówczas obrazek rozmowy, którego kliknięcie spowoduje odtworzenie audycji (dodam w nawiasie, że odbyła się ona 5-05-2014). Niestety, ze względu na aktualną politykę radia, jest to jedyny sposób dotarcia do nagrania (radio nie udostępnia żadnych linków) .

Gorąco wszystkich zapraszam –- Paweł Stacewicz.
(Komentarze oczywiście mile widziane; albo tu, albo w ramach naszej wcześniejszej dyskusji).

Zaszufladkowano do kategorii Bez kategorii | Jeden komentarz